Recensie Resultaatgericht sturen op waarde

KWD bestaat dit jaar 25 jaar en dat vieren ze graag met al hun klanten en relaties op dinsdag 10 oktober 2023 tijdens de extra feestelijke 17e KWD Projectmanagement Vakdag. Tijdens deze vakdag wordt ook het boek Resultaatgericht sturen op waarde aan alle deelnemers uitgereikt. 

Resultaatgericht sturen op waarde – Waarde creëren die ertoe doet in agile projecten is alweer het 11^e deel in de KWD-boekenreeks. Dit deel is geschreven door Erik van Daalen, Jos van der Heijden en Luuk Ketel.

Bij veel organisaties is batenmanagement een ondergeschoven kind. Processen om gerealiseerde baten te meten ontbreekt, een batenraamwerk met regels hoe baten te bepalen en hoe te sturen op baten is niet aanwezig. Je zou kunnen zeggen dat waarde-management het nieuwe batenmanagement is en als we niet oppassen is waarde-management eenzelfde lot beschoren als batenmanagement. Met dit boek willen de auteurs een handvat bieden hoe met waardesturing omgegaan kan worden en het nodigt uit om zelf ook na te denken wat waarde nu betekent voor je eigen organisatie.

In acht hoofdstukken wordt ‘waarde’ afgepeld. Wat bedoelen we met en waarom sturen op waarde, hoe stellen we waarde vast en hoe meten we de gerealiseerde waarde. Hoe ziet het voorbrengingsproces eruit, wie zijn er allemaal bij betrokken en hoe wordt waarde geconsumeerd. Uiteraard wordt er ook gekeken wat bestaande methoden en frameworks zeggen over waarde (PRINCE2, PRINCE2 Agile, MSP, Scrum, DSDM, IPMA, PMBoK, en SAFe).

In veel organisaties wordt onvoldoende gestuurd en gereflecteerd op waarde. Door op onderdelen van een project te prioriteren is men in staat om met een gegeven capaciteit meer waarde op te leveren dan in een traditionele setting waarbij projecten volledig afgemaakt worden voordat aan een volgend project begonnen kan worden.

Een uniforme definitie van waarde ontbreekt echter. De auteurs hanteren de volgende definitie “Businesswaarde is een situationeel, subjectief, tijdafhankelijk kenmerk van producten of diensten dat wordt toegekend door stakeholders, waarbij deze waardebepaling kan verschillen per stakeholder”. Ze hebben een waardeketen-model ontwikkeld dat helpt inzichtelijk te maken wat de onderlinge percepties, overtuigingen en aannames van de stakeholder zijn. Dit wordt vervolgens vertaald in een schematische waardeflow in een waardeketen (nb. Ik zou ‘Gebruik’ net achter ‘Outcome’ plaatsen zodat het gebruik resulteert in baten/waarde. Door de baten te meten i.p.v. de outcome kan men vervolgens vaststellen of daarmee de strategische doelstellingen zijn gerealiseerd). Vervolgens wordt ingegaan op waardesturing op zowel strategisch, tactisch als operationeel niveau.

aansluitend komen een aantal breed toepasbare technieken aan bod zoals een doelstellingenboom (helpt om kort bondig, eenduidig en eenvoudig vaste strategische doelstellingen te formuleren en te structureren), het benefits dependency network (BDN) diagram (met BDN zijn de tijdelijke operationele investeringsdoelstellingen via benefits te vertalen naar outputs, terwijl rekening wordt gehouden met eventuele afhankelijkheden), OKR’s, OGSM’s, de X-matrix (een één-pagina document dat wordt gebruikt in Lean management. Het combineert langetermijn-doelstellingen, kortetermijn-doelstellingen, verbeteringen, metrieken om verbeteringen te meten met wie wat doet) en de business case. Daarnaast wordt ingegaan op een aantal verschillende gestructureerde methoden om te prioriteren zoals WSJF, Desirable Viable Feasibility (DVF), MoSCoW, Kano model, Value vs. Complexity Matrix en Cost of Delay.

Kijkend naar betrokkenen is in overleg met een aantal klanten een stakeholdermodel (Initiatief, binnen de organisatie met invloed, binnen de organisatie zonder invloed op het initiatief, buiten de organisatie) ingevuld en door de auteurs toegelicht en uitgewerkt in een bijbehorende RASC(I) tabel.

Als volgende stap wordt ingegaan op het voortbrengingsproces en aansluitend de waardeconsumptie of met andere woorden het verzilveren van de baten. Hierbij komt het Chain of benefits model (van Serra en Kunc) aan bod dat we ook kennen vanuit MSP.

In het laatste hoofdstuk worden een aantal praktische tips over het meten van waarde gegeven, zoals het meten van management succes, ownership succes en investment succes. De auteurs geven aan te worstelen met o.a. de vraag ‘wanneer meten we’. Wanneer ben je in staat de geconsumeerde waarde te meten. Dit kan jaren duren. Ik zou zeggen dat in de business case de periode waarover je meet moet zijn vastgelegd en dat moet voor alle business cases gelijk zijn, zodat je business cases met elkaar kan vergelijken.

Begin bij de start vooral met niet te veel te willen meten om te voorkomen dat er zoveel verbeterpunten naar voren komen dat het niet meer te behappen is. Begin klein en breidt langzaam uit. Een mooi voorbeeld is het inzicht dat verkregen wordt op basis van een grafiek van de teruglopende levering van nieuwe functionaliteit per sprint door een agile DevOps.

Afsluitend wordt kort stil gestaan bij handmatig of geautomatiseerd meten. Er wordt een voorbeeld gegeven van het automatisch meten van de softwarekwaliteit door inzicht te geven in aspecten zoals robuustheid, efficiëntie, veiligheid, onderhoudbaarheid en overdraagbaarheid. Ik had hier ook wel iets verwacht over bijvoorbeeld A/B-testen waarmee direct aangetoond kan worden bij welke keuze er meer waarde gegenereerd wordt (conversion rate).

In de bijlage krijgen we een uitgebreide toelichting op het vijf stappen proces van prioriteren gerelateerd aan de doelstellingen (wat de waarde representeert).

Conclusie Een mooi boekje om scherp te krijgen hoe je als organisatie waardesturing handen en voeten kan geven. Wat bedoelen we met en waarom sturen op waarde, hoe stellen we waarde vast en hoe meten we de gerealiseerde waarde. Hoe ziet het voorbrengingsproces eruit, wie zijn er allemaal bij betrokken en hoe wordt waarde geconsumeerd. Daar waar ingezoomd wordt op bestaande methoden en technieken kom ik wel wat schoonheidsfoutjes tegen maar dat heeft geen invloed op de strekking van het boek. Ik kan het boek van harte aanbevelen. 

Het boekje is voor professionals (straks) gratis verkrijgbaar op de site van KWD Resultaatmanagement: www.kwdrm.nl/onze-kennis/kwd-reeks/resultaatgericht-sturen-op-waarde/