Recensie Chaordisch organiseren

Nicoline Mulder heeft met haar boek Chaordisch organiseren – complexiteit in organisaties begrijpen, benutten, beïnvloeden enige ‘orde’ aangebracht in het begrip chaordisch door ons op overtuigende wijze mee te nemen in de wereld van complexiteit. Hierbij is chaorde het zien van orde in de chaos. In lijn met Albert Einstein’s filosofie ‘Everything should be made as simple as possible, but not simpler.’ heeft zij een stevig, onderhoudend en prettig leesbaar boek afgeleverd. 

Zo zet ze de lezer weer met beide benen op de grond. Complex en gecompliceerd zijn niet hetzelfde maar ze weet de lezer ook te overtuigen dat het Cynefin model van Snowden niet deugt. Ook stelt ze o.a. de waarde van large scale interventies (vergroot het wel het draagvlak?), kleurdenken (geen voorspeller van teamprestaties), brainstormsessies (remt de creativiteit af) en ‘never change a winning team’ en problemen te lijf gaan met een multifunctioneel team (als je eerst groepen gelijkgestemden laat nadenken en na verloop van tijd pas disciplines bij elkaar samenbrengt, krijg je veel betere oplossingen) ter discussie.

Het boek bestaat uit de delen complexiteit begrijpen, complexiteit benutten en complexiteit beïnvloeden. Chaos en complexiteit laten zich niet vangen in een model. Om complexiteit te begrijpen krijgen we een scala aan voorbeelden uit de natuur en de praktijk aangereikt. Mooi is het voorbeeld om in een groep complexiteit te ervaren door al zelforganiserend gelijkbenige driehoeken te vormen (iedereen neemt twee mensen in gedachten en gaat in een gelijkbenige driehoek staan met die twee mensen). 

Zelfsturing is het vermogen om jezelf te leiden en verantwoordelijkheid te nemen over je eigen gedrag. Zelforganisatie is het vermogen van een complex systeem om structuur te creëren zonder externe druk. Vergelijk een zwerm spreeuwen. Dit zwermgedrag is in drie regels te vatten: attraction, alignment en avoidance. Ook wordt het verschil tussen vlinders en risico’s helder uitgelegd. Hierbij zijn vlinders kleine, zwakke signalen die een voorbode kunnen zijn van een grote verandering. Het gaat er dus om om deze vlinders op het juiste moment te spotten zodat je beter voorbereid bent dat er iets gaat komen.

Uiteindelijk komen we uit bij de ontwikkeling van een complex systeem. Het begint rustig, fluctuaties en mislukkingen worden door de robuustheid van het systeem opgevangen. Vervolgens kondigt de omgeving (vlinders) een ophanden zijnde verandering aan en het systeem zoekt naar antwoorden op deze grote onbekende (de fase van het abnormale). In de derde fase is chaos zichtbaar en voelbaar maar een nieuwe weg heeft zich nog niet geopenbaard. Tenslotte wordt de uitkomst uit de periode van chaos zichtbaar (in de kiem gesmoord, failliet gegaan of een nieuwe normaal).

In het tweede deel worden vijf ordes in de chaos, de wetmatigheden van complexe systemen uitgebreid toegelicht:

• Bewustzijn: Orde in de chaos zien. Elk chaordisch systeem heeft een bewustzijn dat het systeem bij elkaar houdt. Om een chaordisch systeem te kunnen veranderen, moet je het denken over het bewustzijn veranderen.
• Verbondenheid: Alles hangt met alles samen. Denk groot, handel klein.
• Onbepaaldheid: Er zijn talloze oorzaak-gevolgrelaties tussen alle onderdelen, zodat niet te bepalen is hoe het systeem zal reageren op minuscule veranderingen zoals een fladderende vlinder. Wees voorbereid op wat komen gaat, maar ga het niet voorspellen.
• Creatie en verval: Omschrijft het geheel dat een chaordisch systeem uit zichzelf vormt. Verander op eigen initiatief voordat de omgeving je dwingt.
• Emergentie: het chaordische systeem is in staat om zelf iets nieuws te creëren. Laat je verrassen door het collectieve systeem.

Begrijpen, gebruiken en versterken van de vijf ordes van chaordisch denken bieden het systeem een holistische groei in complexiteit.

In het laatste deel staat de vraag ‘waar zit mijn invloedsruimte voor verandering?’ centraal. Hierbij ontkom je er bij complexiteit niet aan om wat je wilt onderzoeken altijd in zijn ecosysteem te onderzoeken. De context en het systeem beïnvloeden elkaar voortdurend. De grens van ‘binnen’ en ‘buiten’ roept alleen maar verkeerde beelden op. Mij deed het denken aan de fles van Klein waarin binnen- en buitenkant in elkaar overlopen (Duits wiskundige Felix klein, 1849-1925). Daarnaast kan complexiteit alleen onderzocht worden als de menselijke interactie serieus genomen wordt. Een organisatie is een netwerk in een netwerk van netwerken. Het zijn de zwakke verbindingen tussen mensen die zorgen voor vernieuwing, niet de sterke (hypothese van Granovetter).

Afsluitend benadrukt Nicoline nogmaals: Grijp niet in bij chaos, maar laat de chaos zijn gang gaan en sta open voor het onbekende. 

Conclusie. Nicoline Mulder heeft met haar boek Chaordisch organiseren enige ‘orde’ aangebracht in het begrip chaordisch door ons op overtuigende wijze mee te nemen in de wereld van complexiteit aan de hand van theorie, praktische en wetenschappelijke onderbouwingen en persoonlijke verhalen. Hierbij is chaorde het zien van orde in de chaos. Een stevig, onderhoudend, verdiepend en prettig leesbaar boek. Een aanrader!

Bestellen Chaordisch organiseren: managementboek.nl, bol.com